Die Frage der Sanierung der Selbstverwaltung ist wohl das schwerste Kapitel und wird nicht vollständig durchgeführt werden können, weil der Betrag hiefür in die Milliarden geht. Es gibt aber trotzdem eine Vorlage für eine Reform des Gemeindefinanzwesens, einen Referentenentwurf, der bereits im Finanzministerium und im Justizministerium ausgearbeitet ist. Es wird notwendig sein, die Gesetzwerdung dieses Entwurfes auf das energischeste zu betreiben, damit die Selbstverwaltungskörper entlastet und entspannt werden und ihrer Aufgaben, ihrer sozialen Verpflichtungen, Durchführung von Notstandsarbeiten, gerecht werden können. Die Selbstverwaltungskörper haben seit dem Umsturz eine ganze Reihe neuer Aufgaben, vor allem sozialer Natur bekommen, die aus den geschilderten Krisenzuständen notwendig wurden. Bei größter Sparsamkeit und bei gewissenhaftester Verwaltung können die Lasten, die den Selbstverwaltungen aus diesen Verpflichtungen erwachsen, nicht mehr getragen werden, weil sie die zur Deckung notwendigen Kapitalien aus ihren Einnahmen nicht hereinbekommen. Es muß hier geholfen werden, es müssen größere Mittel mobil gemacht werden, die Landeskreditanstalten müssen zur Mitarbeit herangezogen werden, damit die Selbstverwaltungskörper in diesen ernsten Zeiten ihren Aufgaben gerecht werden können.

Der Herr Finanzminister verlangt aber bei Verhandlung dieses Problems in einem Atemzug eine Verschärfung des Kontrollrechtes der Aufsichtsbehörde. Dafür können wir uns nicht erwärmen. Wir kennen die Praktiken der politischen Behörde aus dem Jahre 1927 und es wäre nicht gut, wenn der Status quo vom Jahre 1927 wieder hergestellt würde. Durch unseren Einfluß wurden diese harten Bestimmungen gemildert. Wir sind nicht gegen Kontrolle und auch nicht gegen Revision, aber die Kontrolle darf nicht zur Schikane werden und sie darf nicht jede Bewegungsfreiheit und jede Tätigkeit unmöglich machen. Es ist also wichtig, daß diese Verschlechterung fallen gelassen wird. Wir wissen, daß der Herr Finanzminister nicht nur Worte spricht, sondern auch nach seinen Worten handelt. Was aber hier scheinbar beabsichtigt ist, ist ein weiterer bedeutender Eingriff in den kleinen Rest der Rechte der Selbstverwaltungskörper, der uns verblieben ist. Wir brauchen größere Bewegungsfreiheit, brauchen die Wiederherstellung der Autonomie in den Gemeinden, bei erhöhter Verantwortlichkeit der Gemeindefunktionäre, und wenn die Zentralverwaltung, die Regierung, diesen Bedürfnissen Rechnung trägt, sind wir überzeugt, daß die freigewählte Gemeindeverwaltung ganz bestimmt ihre Pflicht erfüllen wird, um die Interessen der Bewohner der Gemeinde zu wahren und zu sichern.

Wir haben weiters ein großes Interesse an der gleichmäßigen Befriedigung der Krediterfordernisse und der Regelung des Marktes der Staatspapiere. Hiezu wurde die sog. Reeskompt-, und Lombardanstalt durch das Gesetz vom 14. März 1934 geschaffen. Das Institut soll für die Liquidität der Geldanstalten in jenen Gebieten, wo die Krise ganz besonders gewütet hat, sorgen, damit die Mittel, die notwendig sind, um der Krise zu steu ern, auch rechtzeitig flüssig gemacht werden können. Die bessere Organisation des Marktes der Staatspapiere und die Steigerung der Kreditfähigkeit der Staatsschuldverschreibungen usw. soll ebenfalls in den Wirkungskreis dieses Instituts fallen. Das Finanzministerium möge für die Ausgestaltung dieses Instituts rechtzeitig sorgen. Wir können alle diese Maßnahmen gutheißen, weil dadurch voraussichtlich der Geldmarkt belebt und der Weg für neue Kreditmöglichkeiten freigemacht wird. Die Reeskomptanstalt wird aber auch bei richtiger Tätigkeit zur Belebung unserer Industrie, zur Stärkung des Vertrauens zum Staat und zur Währung beitragen. Das ist au ch im Interesse der Gesundung unseres Geldmarktes notwendig. Die Abberufung der kurzfristigen Auslandskredite in der Höhe von mehreren Milliarden bei unseren Banken und unserer Industrie hat auch auf unserem Geldmarkt eine ganz bedeutende Verschlechterung zur Folge gehabt. Diese Abgänge konnten durch neue Kapitalersparnisse nicht wettgemacht werden. Die Krise hat Ersparnisse unmöglich gemacht, vorhandene Ersparnisse wurden vermindert und eine neue Kapitalsbildung ist fast vollständig ausgeschlossen. Auch die Kreditansprüche des Staates haben unseren Geldmarkt immer mehr belastet, das zeigen die Voranschläge der letzten 3 Jahre ganz deutlich. Der Herr Finanzminister soll durch systematisches planmäßiges Eingreifen für Voraussetzungen für eine konstruktive Lösung sorgen, die zur Rückkehr normaler Verhältnisse führt.

Die Wertsteigerung der Kč im Ausland hatte dazu geführt, daß die Čechoslovakische Republik für unsere ausländischen Waren käufer zu einem sehr teuren Land wurde. Durch die Devalvierung der Kč, die durch Ge setz durchgeführt wurde, hat unsere Wirt schaft im Ausland wieder mehr Fuß fassen können. Der Export wurde gestärkt, die Be fürchtung, daß die Abwertung der čechischen Krone eine Preissteigerung im Inland nach sich ziehen werde, hat sich nicht erfüllt. Es muß hiebei den Gerüchten, die im Ausland verbreitet sind, daß der Lebensstandard in der Čechoslovakei um cca 25 % teuerer ge worden sei, entgegengetreten werden. Trotz des unleugbaren Erfolges der Devalvierung ist aber die Exportbelebung zu gering geblie ben, wir müssen nachhelfen und zwar nicht nur in der von mir angeführten Weise, son dern auch durch Verbesserung und Erwei terung unserer Handelsverträge und durch Errichtung von Handelsmissionen; durch Ausweitung des Kredits durch die von mir angeführten Maßnahmen. Durch Produk tionsvermehrung könnte viel erreicht werden, die Voraussetzungen hiefür sind gegeben, es wäre auch endgültig auch mit der Deflations politik abzuschließen. Nach den optimisti schen Ausführungen des Herrn Finanzministers sind gewisse Voraussetzungen vorhan den, die, wenn sie nicht durch außenpolitische Ereignisse gestört werden, es ermöglichen, alle Maßnahmen zu ergreifen, die notwendig sind, um entsprechende Arbeitsgelegenheit zu schaffen, um die Arbeitslosenfürsorge zu verbessern, aber auch um Schikanen abzu stellen, die heute besonders bei der Arbeitslosenhilfe seitens der Gewerksch aften vorkommen, u. zw. durch Beseitigung von Härten bei den administrativen Maßnahmen, auch bei jenen Arbeitern, die auf die Ernährungsaktion des Fürsorgeministeriums angewiesen sind; dazu gehört auch die Belebung des Arbeitsmarktes, obligatorische Arbeitsvermittlung, Heranziehung der Intelligenzund Arbeiterjugend zu allen öffentlichen und staatlichen Dienststellen, zu allen öffentlichen und Staatsbetrieben, die Regelung der Arbeitszeit, Arbeitsbeschaffung durch den Staat und die Selbstverwaltungskörper, entsprechende Investitionsarbeit, Ausgestaltung der Hilfsaktionen und ihre Ausdehnung auf Jugendliche.

Wir werden diese Forderungen im Rahmen des Voranschlages vertreten und jede wirtschaftliche Besserung und ihre günstige Auswirkung auf die Budgetziffern im Interesse der notleidenden Menschheit ausnützen. Man spricht oft und viel von Demokratie. Wir haben wiederholt bei unseren Kundgebungen erklärt, daß Demokratie auch verpflichtet. Wir wollen dem demokratischen Staat geben, was er zur Erfüllung seiner Verpflichtungen und zum Schutze seiner dem okratischen Verfassung braucht. Wir verlangen aber auch vom Staate, daß er seinen Bürgern das gibt, was seine Bürger und insbesondere die Arbeiter haben müssen, was notwendig ist, sie aus Hunger und Elend herauszuführen und ihre berechtigten wirtschaftlichen und kulturellen Bedürfnisse zu erfüllen. Wir werden uns bei unserer Mitarbeit stets von unserem Gewissen und der von den Arbeitermassen übertragenen Pflicht leiten lassen. Wir haben nie nach Popularität gehascht, sondern nur danach gestrebt, dem Wohle der Arbeiter zu dienen. Die 90.000, die am 4. November als Sendboten weiterer Hunderttausender uns ihr Vertrauen bekundet haben, sind ein Beweis dafür, daß unsere bisherige Politik richtig war. Wir werden im gleichen Sinne weiter arbeiten und das Vertrauen der Arbeitermassen, die für uns eintreten und mit uns gehen, rechtfertigen. "Für die Arbeiterklasse, für die Demokratie, auch für den demokratischen Staat", wird für uns weiter die Parole lauten. (Potlesk.)

Wysoka Izbo ! Zan im wypowiem kilka uwag, tyczacych sie exposé p. ministra Dr Beneša, pragnałbym wprzód odpowiedzieć p. koledze Špačkowi na wywody, wygłoszone w jego mowie sejmowej z dnia 3. lipca b. r.

Mowe te zgoła całkowicie poświecił stosunkom polsko-czeskim, czy raczej ludności polskiej w Czechosłowacji. Ponieważ wypowiedział szereg zdań, z któremi absolutnie zgodzić sie nie mogę, ponadto zaś kilkakrotnie zahaczył o moja osobę, uważam za swój obowiazek zareagować na jego obszerne wywody.

Pan Špaček wyraził zdziwienie, że mniejszość polska, liczaca oficjalnie tylko 81.000 głów, posiada aż trzech posłów w parlamencie. Uznał to za dowód demokratycznego równouprawnienia, tak samo, jak podany przez niego fakt, że w wielu gminach, m. i. w Karwinie, liczacej 26.000 mieszkańców oraz w Jabłonkowie na czele zarzadów gminnych stoja burmistrzowie polscy. Równocześnie pan poseł goraco występuje w obronie bezstronności ostatniego spisu ludności, twierdząc, iż nieprawda jest, jakoby Polakom skradziono kilka dziesiątek tysięcy dusz.

Wydaje mi się, że coś tu nie jest w porządku. Spis ludności wykazał niewiele ponad 1/2% Polaków w republice, liczba głosów polskich łącznie z komunistycznemi wynosi znacznie więcej. Trzech posłów Polaków to 1 % ogółu przedstawicieli parlamentarnych. Jeżeli spis ludności na terenach, zamieszkałych przez Polaków, przeprowadzono bezstronnie, to dlaczego w Karwinie, liczącej oficjalnie tylko 47% Polaków, dalej w Trzyńcu wykazującym 36.8 % Polaków, w Szumbarku 33% Polaków, w Darkowie 48 % Polaków, w Marklowicach Dolnych 41 % Polaków, w Strzycieżu 46 % Polaków, w Rzece 49 % Polaków, w Karpentnej 41% Polaków, we wszystkich wyborach gminnych Polacy zdobywają większość i zawsze wybierają polskich burmistrzów? (Posl. Špaček: V Polsku tomu tak není, v českých obcích na Volyni tomu tak není!) O tem jeszcze będe mówił. Trudno przypuścić, że ludność czeska głosuje na listy polskie i powierza zarządy gminne naczelnikom polskim. A tak wynikałoby z cyfr spisowych.

W świetle tych faktów jeszcze dziwniej wyglądają twierdzenia pana Špačka, że lud śląski nigdy nie czuł się polskim, ale że urzędy austrjackie gwałtem zaliczały go do Polaków, fałszując statystykę. (Posl. Špaček: To jsou takoví Poláci jako Češi, to jsou Ślązáci! Vy to dobře víte, vy tvrdíte, že jsou to Poláci, a my tvrdíme, že jsou to Češi! Varšavsky nemluví ani krakovsky!) O tem będę jeszcze mówił. (Posl. Špaček: Vy mluvíte spisovnou polštinou a oni ne. Kdybyste mluvil dialektem, tak by bylo vidět, že je to rozdíl od Poláků!)

Pan poseł przeczy również, jakoby na Śląsku uprawiano czechizację. Jego zdaniem czynniki czeskie dążą jedynie do tego, aby mieli czeską szkołę ci, którzy przyznali się do narodu czeskiego. Przeciwko takiemu żądaniu nie wystąpiłby żaden z Polaków, gdyby czeskie szkoły mniejszościowe zakładano jedynie dla dzieci czeskich. Ale jak wytłumaczyć takie fakty, że czeskosłowacki spis ludności z roku 1921 wykazał w gminie Boconowice 7 Czechów, w Koszarzyskach 11 Czechów, w Tyrze 4 Czechów, a jednak niedługo potem w gminach tych rzeczywiście czysto polskich pozakładano czeskie szkoły, do których uczęszczają dziesiątki i setki dzieci rodziców, zależnych od swoich pracodawców?

Niema dziś gminy polskiej w Cieszyńskiem, w której nie byłoby czeskiej szkoły. A jeżeli podnosimy głos protestu, to tylko dlatego, ponieważ dzieci mówiące po polsku, zmusza się do uczeszczania do szkół z czeskim językiem nauczania.

Wiele uwagi poświęcił pan poseł kwestji Cierlicka. Jego wywody w tej materji bardzo łatwo można sprostować. Wyszła niedawno w Cieszynie Czeskim publikacja Wiesława Wojnara p. t. "Prawda o Cierlicku". Polecam ją uwadze szanownych panów. Znajdą tam panowie materjał rzeczowy o kwestji cierlickiej, przy czem zaznaczam, że przedstawienie stosunków narodowościowych, szkolnych i kościelnych oparte jest całkowicie na zródłach czeskich.

Ograniczę się do zacytowania kilka faktów. Zdaniem pana Špačka Cierlicko było od czasów niepamiętnych ziemią o ludności morawskiej, którą z czasem gwałtem zewnętrznie spolszczono. Tymczasem najwybitniejsi uczeni językoznawcy czescy, a przedewszystkiem Šafařík, Šembera, Bartoš, Polívka, Prášek, Niederle, Trávníček i inni umieszczają Cierlicko na terenie etnograficznie polskim, na wschód od granicy językowej. Co do językowej polskości Cierlicka żaden uczony czeski nie ma najmniejszych zastrzeżeń.

Jeżeli chodzi o tak zwaną polonizację, to pan Špaček i jemu podobni rozumieją pod tą nazwą zaprowadzenie języka polskiego w szkołach i kościołach wschodniej i środkowej części Cieszyńskiego po r.1848. Zaznaczyć trzeba, że na Śląsku Cieszyńskim język urzędowy nigdy nie zgadzał się z mową ludu. Do połowy XIII. wieku łacina była tu językiem dokumentów. Po oderwaniu od Polski w r. 1335 za rządu Luksemburgów na Śląsku Cieszyńskim był niemiecki język urzędowy. (Posl. Špaček: Český jazyk!) Czeszczyzna jako język dokumentów zapanowała dopiero wtedy, kiedy książęta śląscy uznali królów czeskich za swoich zwierzchników.

W roku 1872 Śląsk został przyłączony do Moraw. Dlatego nic dziwnego, że szkoły i kościoły na Śląsku używały języka morawskiego. Ale z chwilą, kiedy zaczęło się budzić uświadomienie narodowe, ludność na Śląsku Cieszyńskim zaczęła się domagać języka polskiego. Wybitny historyk czeski, archiwarjusz miasta Morawskiej Ostrawy profesor Adamus w swojej cennej publikacji pod tytułem "Jazyková otázka ve školství na Těšínsku" przedstawia, że już od r. 1782 miejscowa lu dność dążyła do zaprowadzenia języka polskiego w szkołach i kościołach.

Uczony ten stwierdza, że pomimo czeskiego języka urzędowego i morawskiej szkoły "na Těšínsku lid nemluvil řečí českou, nýbrž nářečím polským". Dopiero po r. 1848, który na chwilę owiał ludy, z amieszkujące monarchję Austrjacko-Węgierską, tchnieniem wolności, ministerstwo szkolnictwa wydało rozporządzenie z dnia 2. września 1848, które postanawia, że językiem nauczania w szkołach ludowych oraz w szkołach głównych ma być język ojczysty dzieci.

Rozporządzenie to stworzyło na Śląsku Cieszyńskim szkołę polską. Szkoła ta, to pierwsza wielka zdobycz demokracji i równouprawnienia narodu. W ten sposób i w Cierlicku, w gminie językowo polskiej, zaprowadzono dla polskiego ludu polską szkołę, że tak było a nie inaczej, wynika z dzieł działaczy czeskich, którzy żyli w owych czasach na Śląsku. Znany dr. František Sláma w publikacjach swoich "Dějiny Těšínska" i "Vlastenecké putování ve Slezsku" stwierdza, że w r. 1848 trysnęło w Polsce uświadomienie narodowe w okręgach o narzeczu polskiem i że naturalną rzeczy koleją czeskie szkoły musiały tu ustąpić miejsca szkołom polskim.

Dowodem, że zmiana języka była wypływem sprawiedliwości, jest okoliczność, że wielu Czechów ówczesnych w zrozumieniu, że dla ludu polskiego jest potrzebny język polski, pomagało przy zaprowadzaniu języka polskiego. (Posl. Špaček: To je vaše sofistika, ti lidé mluvili tak, jak se tam mluvilo, ale nebylo to čistě polsky!) Proszę was, panie kolego, ja to znam. (Posl. Špaček: Já také! Já se vám divím, já jsem hned po prvé rozuměl všem Polákům! Není potřebí, aby se Polák učil česky a Čech polsky! Přišel jsem tam a hned jsem rozuměl všemu!) Charakterystycznym jest faktem, że dr. Klucki, Morawianin, były burmistrz miasta Cieszyna, należał do założycieli "Czytelni Polskiej" w Cieszynie i przyczynił się do założenia "Tygodnika Cieszyńskiego", pierwszej gazety polskiej na Śląsku, przyczem nadmienić w ypada, że wtenczas nie wychodziła w Cieszynie ani czeska, ani niemiecka gazeta.

Dalej byli to przedewszystkiem księża czescy Alois Orel w Gnojniku, Dominik Orel w Suchej Górnej, Pawelek w Niemieckiej Lutyni, ks. ks. Kunčicky, Žurek, nauczyciel Šťastný w Stanisłowicach i wielu innych. Przyszedłszy do ludu polskiego uczyli się jego języka i dopomogli mu do słusznego zwycięstwa.

Nieprawda jest zatem, jakoby na Śląsku Cieszyńskim, zwłaszcza zaś w Cierlicku, polszczono ludność czeską. Wzmiankowany przezemnie uczony czeski Ad amus zaprzecza temu stanowczo. Wywody swoje kończy on dobitnie: Jeżeli ktoś dziś twierdzi, że Śląsk Cieszyński został spolszczony, to jest to ta sama logika jak opowiadanie Niemców o Czechach, że Czechy zczechizowano.

Wszelka władza pochodzi od ludu. Na Śląsku Cieszyńskim uczono tak długo po czesku, jak długo lud nie miał mocy. Skoro tylko dochodził do władzy, usuwał to, co mu urzędy narzucały. Język czeski cofał się drogą naturalną i gdyby nie było przemysłu w Ostrawie i w Orłowskiem, byłby ustąpił aż nad brzegi Ostrawicy żaden sprawiedliwy Czech nie widziałby w tem bezprawia, lecz prawo przyrodzone.

Pan poseł Špaček posunął się do twierdzenia, że dziś w Cierlicku mieszka 2/3 ludności, która przy spisie zadeklarowała narodowość czeską. I to twierdzenie całowicie mija się z prawdą. Ostatni spis ludności (Posl. Špaček: Z kterého roku?) z roku ostatniego wykazał w Cierlicku Dolnem 55˙4% Polaków, w Cierlicku Górnem 56.6% Polaków, zaś na całym terenie parafji cierlickiej, t. j. w gminach Cierlicko Dolne i Górne, Stanisłowice, Kocobędz, Grodziszcze, Mistrzowice, spis ten wykazał 55.3 % Polaków, 42.2% Czechów, 4˙4% Niemców.

Zaznaczam przytem, że w latach od 1880 do 1910 odsetek Polaków wahał się tu pomiędzy 98 a 99%. Jeżeli więc pan Špaček powiada, że przez ustanowienie czeskiego proboszcza w Cierlicku uwzględniono życzenie większości ludności, to jest to znowu stawianie prawdy na głowie. (Posl. Špaček: To snad není žádné neštěstí, když je v Československu Čech knězem! Tím se česko-polská shoda nezkazí!) Po krzywdzącej nominacji w Cierlicku parafj anie protestowali w miarodajnych urzędach. W dniu 16. maja 1933 deputacja parafjan wręczyła wiceprezydentowi rządu krajowego w Bernie wykaz, poświadczony przez naczelników gmin parafji cierlickiej, w którym 1021 katolickich wyborców z ogólnej liczby 1305, a więc 78% ogółu parafjan domagało się księdza polskiego. Tak się przedstawia istotna prawda o woli parafjan cierlickich. Jeżeli więc pan Špaček a z nim całe społeczeństwo czeskie szczerze pragnie, aby Cierlicko nie było w Polsce symbolem krzywdy ludności polskiej w Cieszyńskiem, to powinien dołożyć starań, aby w gminie tej zgodnie z wolą ludności zamianowano proboszcza polskiego. (Posl. Špaček: Předně to není nikde v ústavě řečeno, co má dělat katolická církev, a za druhé jde o farnost, a ne o Těrlicko!)

W przemówieniu pana posła szczególnie uderzyło mnie to, że raz po raz przypominał czasy plebiscytowe, o których czas byłoby już może zapomnieć. W zapale retorycznym posunał się tak daleko, że całą winę stosunków plebiscytowych na Śląsku przypisał stronie polskiej, wołając z tego miejsca, aby wskazać choćby jednego człowieka, którego Czesi pozbawili życia przez tak okrutne mordy, jak Polacy w okresie plebiscytowym. Odpowiadając na ten apel, wymieniam tylko dwa nazwiska: śp. redaktora Macha, zamordowanego w Karwinie, w dniu 25. stycznia 1919 roku przez czeskiego działacza Humla, oraz górnika Klimka, zabitego w Karwinie przez żołnierzy czeskich w gospodzie pana Spitzera. Wypadków takich było więcej.

Jeżeli o tem wspominam, to robię to z prawdziwą przykrością, sprowokowany jedynie przez pana Špačka, który wszystkie gwałty plebiscytowe przypisuje wyłącznie Polakom. Radziłbym mu, aby sobie wziął do ręki czeską publikację "Památník obce Mich alkovice" a doczyta się w niej, w jaki sposób bojówki czeskie postępowały z polską ludnością robotniczą. Jednostronne rekryminacje pana Špačka dolewają tylko oliwy do ognia i budzą na nowo ukryte namiętności.

W mowie swej poruszył pan kol. Špaček także kwestję Czechów wołyńskich w Polsce. Wykazywał, jak rząd polski krzywdzi tamtejsze szkolnictwo czeskie, przeciwstawiając stan ten rzekomo świetnemu położeniu mniejszości polskiej w Czechosłowacji. Wyliczał, ile to mają Polacy w Czechosłowacji szkół i ile państwo na nie łoży itd., nie wspomniał jednak, że szkoły te mieliśmy już za czasów austrjackich. Nie jest to więc żadne dobrodziejstwo, lecz jest to prosty obowiązek państwa wobec swych obywateli, by utrzymywało też nasze szkoły. Zresztą podkreślamy nasze zasadnicze stanowisko, że kolonistów czeskich na Wołyniu można porównywać jedynie z emigracją polską w Czechosłowacji, nigdy z elementem tubylczym, osiadłym już od zarania dziejów na Śląsku. A pytam się: Jaki jest los Czechów na Wołyniu, a jaki los robotnika polskiego w zagłębiu ostrawsko-karwińskiem?

Pod względem gospodarczym istnieje ogromna różnica między kolonistą czeskim na Wołyniu a emigrantem polskim w zagłębiu ostrawsko-karwińskiem. Kolonista czeski to przeważnie człowiek zamożny, zaś emigrant polski to ostatni nędzarz. Biedacy wybudowali wprawdzie swoją krwawicą kopalnie i huty, ale owoce ich pracy zabrali inni, a teraz się ich jako niepotrzebnych murzynów, którzy spełnili swój obowiązek, wyrzuca na bruk.

W przeciwieństwie do ciągłego upadku szkolnictwa polskiego w Czechosłowacji, spowodowanego stałym naporem ze strony czeskiej, mającego głód i bezrobocie za swego sprzymierzeńca, rozwija się szkolnictwo czeskie na Wołyniu coraz lepiej. Powołui ę się tu na świadectwo czeskiego autora Františka Gaja, który stwierdza wielkie postępy Czechów w Polsce. (Posl. Špaček: To bylo spíše v době, kdy Volyň Polsku nepatřila!) Pisze n. p., że kiedy założono czeską szkołę w Równie, uczęszczało do niej zaledwie 36 dzieci, zaś w r. b. zgłosiła się już przeszło setka.

A jak wygląda szkolnictwo polskiej ludności emigracyjnej ? Jeszcze w okresie plebiscytowym zamknięto cztery szkoły ludowe a mi anowicie w Michałkowicach, w Kończycach Małych nad Ostrawicą, w Radwanicach i Hermanicach. Utrzymały się tylko dwie szkoły, t. j. w Śląskiej Ostrawie i w Gruszowie.

Charakterystyc znie przedstawia się frekwentacja w tych szkołach. W r. 1920/21 uczęszczało do nich 2020 dzieci, obecnie jest 260 dzieci. Tak wygląda rozwój szkolnictwa polskiego w Ostrawskiem. Te cyfry mówią dosadną mową. Asymilacja Czechów na Wołyniu jest, jak stwierdza statystyka, minimalna, nikt ich terrorem nie zmusza do wynaradawiania się, jak się to niestety u nas powszechnie dzieje. (Posl. Špaček: 60.000 státních příslušníků polských jsme přijali na rozmnožení vašeho živlu! Poláci si brali Češky a v českém prostředí měly zůstat jejich děti Poláky ?)

Dodatkowo skarżył się pan kol. Špaček, że szkoły polskie używają jeszcze książek polskich, wydawanych w Krakowie względnie w Warszawie. Mogę kolegę Špačka uspokoić, że polskie szkoły powszechne używają obecnie wyłącznie książek, wydawanych w republice, zaś polskie gimnazjum realne w Orłowej używa jeszcze niektórych książek z Polski, boby się druk kilkaset książek polskich w republice wprost nie opłacał. Książki te jednak są potwierdzone przez władze szkolne. Przy tej sposobności nadmieniam, że dzieci czeskie w Polsce uczą się z książek, wydawanych w naszej republice, przy czem im rząd polski żadnych nie robi trudności.

Pragnąć rozpalić nienawiść narodu czeskiego do mniejszości polskiej w Czechosłowacji, cytował pan kol. Špaček jakiś podejrzany wstrętny ulotnik, mający jakoby świadczyć o iredencie, szerzącej się wśród tej mniejszości. Dziwię się, że tak poważny polityk odwoływał się na ten ulotnik. Ulotnik ten uważam za wybryk jakiejś niepoczytalnej jednostki, jakiegoś kuglarza, który chciał kogoś nastraszyć, albo jakiegoś prowokatora, który ukuł ten szatański plan w tym chyba celu, by zgotować naszej ludności udrękę nowych szykan i prześladowań.

Dalej nie mało się dziwię, że pan kol. Špaček z dwóch wypadków, które się zdarzyły w jego praktyce adwokackiej, wnioskuje na nastrój ludności śląskiej, na "nechuť a odpor proti tomu, aby byl označován za Poláky, že to dokonce pokládal za urážku na cti".

Gdybym chciał być złośliwym, cytowałbym pewne wyrażenie i pewne przysłowie ludu śląskiego, któremu się widocznie Czesi od wieków dawali dokuczliwie we znaki, boć takie sobie niedobre o nich wyobrażenie wytworzył. Wyrażenie to i przysłowie nie świadczą bynajmniej pochlebnie o przyjaznym stosunku ludności śląskiej do Czechów, a to już na przestrzeni długich wieków. (Výkřiky posl. Špačka.) Panie kolego ! Nie znacie duszy naszego ludu, nie znacie cudu naszego odrodzenia narodowego. Bo uważam to za cud, żeśmy ode rwani 600 lat od pnia macierzystego pozostali mimo przeróżnych przejść i burz dziejowych. Wiosna ludów obudziła nasz lud śląski z nieświadomości do nowego życia narodowego. Ten fakt świadczy o niezniszczalności naszego ludu.

Dobrze by było, gdyby tak kiedyś pan kolega zechciał się sine ira et studio przyjrzeć temu faktu, zechciał się wgłębić w studjum historyków uczonych czeskich, możliwe, żeby pan kolega wtenczas patrzał na nasz lud śląski nie jako na "lid násilně popolšťovaný", lecz jako na lud od zamierzchłych wieków polski, który bytując od wieków na prastarej ziemicy Piastowej ma prawo do życia i do wszechstronnego rozwoju na tej ziemi. Przed zagładą bronić się będzie ze wszystkich sił aż do ostatniego tchu.

Jeszcze jedną rzecz muszę poruszyć w swojej odpowiedzi. Pan Špaček w sposób niepraktykowany we świecie parlamentarnym zaatakował przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej w Morawskiej Ostrawie pana konsula generalnego Leona Malhomma. Między innemi pozwolił sobie na konstatowanie jego nazwiska, które zdaniem jego odpowiada dobrze jego konkretnej działalności politycznej, gdyż oznacza ono złego człowieka. (Posl. Špaček: Ja jsem se jenom dotkl té náhodné shody, tož je to náhoda! On je mal homme v té shodě českopolské!) Nie wiem, czy panowie zgodzilibyście się, aby w podobny sposób z nazwisk takich jak Malypetr, Špaček, Zajíc, Nejezchleb, Holot a itd. ktoś wyprowadzał wnioski o charakterze i działalności tych osób.

Jeżeli pan Špaček skarży się na postępowanie pana konsula generalnego Malhomma, który jego zdaniem potępia czechizowanie ludności polskiej i staje w jej obronie w sposób, który wywołuje zastrzeżenia pana Špačka, to moim zdaniem jest na to jedna rada. (Posl. Špaček: To není úkolem Rzeczypospolitej, aby se starala o naše Poláky, to je sahání do záležitosti našeho státu! Ještě jsme nečetli, že pan Malhomme má exequatur, a co již tam nadělal neplech!) Należy doprowadzić do tego, aby ludność polska nie miała powodu do skarg, aby wszystkie słuszne jej życzenia zostały zaspokojone, a wtedy żaden zagraniczny opiekun nie będzie miał pola do popisu.

Z jeszcze większym niesmakiem ludność polska przyjęła wiadomość, że pan Špaček nie ograniczył się do napaści pod adresem przedstawiciela Rzeczypospolitej, ale że zaatakował również jego małżonkę, co uważam za występek przeciwko kardynalnym zasadam przyzwoitości. (Posl. Špaček: Já nic nevytýkám, ať se stará o Poláky, a ne o naše státní příslušníky, ať nedělá agitaci svetry a papučemi!) A przeciez to, co robiła pani konsulowa, mianowicie, że prowadziła akcję filantropijną na rzecz dziatwy polskiej, nie jest żadną zbrodnią. (Posl. Špaček: Ale není v Polsku víc ubohých dětí než u nás?) Kryzys gospodarczy, przedewszystkiem zaś masowe zwalnianie Polaków z pracy, doprowadziło do takiej nędzy, że nasza dziatwa koniecznie potrzebuje pomocy. Jeżeli ktoś pomaga i wyręcza tutejsze instytucje humanitarne, to należy mu się za to nie złożyczenie i napaści, ale najwyższe uznanie. (Posl. Špaček: Na tu akci jste vy zdejší Poláci, a ne konsul!)