20
683/XVIII.
Interpelácia
posl. Vlad. Polívku
ministrom spravedlnosti a soc. pečlivosti
o odmienach predsedom rozhodčích
súdov.
Podľa § 202 zákona o sociálnom poistení č.
221/24 Sb. z. a n. patrí predsedom rozhodčích sú-
dov okresných nemocenských poistovní za ve-
denie agendy čestná odmena, ktorá bola upra-
vená výnosom min. soc. pečlivosti č. 12124/IV-
1923 a podľa toho tiež predsedom vyplácaná. V r.
1931 bolo vyplácanie týchto odmien zastavené,
poneváč min. spravedlnosti pripravilo nové vlád-
ne nariadenie, ale toto nebolo pre isté ťažkosti
publikované a preto OSP v Prahe dala dňa 21.
decembra 1931 obežník pod číslom 33318/S-1931
všetkým okres, nemoc, poisťovnam, podľa ktorého
majú byť predsedom vyplácané v restringovanom
obnose zálohy na odmenu. Dodnes nebolo vydané
min. nariadenie, podľa ktorého by maly byť presne
vyplácané odmeny predsedom rozhodčích súdov.
V r. 1934 bol vydaný nový zákon o sociál-
nom poistení pod č. 112/34 Sb. z. a n. v zneniu
vyhlášky č. 189/34 Sb. z. a n. V § 236 tohoto zá-
kona bolo stanovené, že odmeny predsedov roz-
hodčích súdov budú upravené vládnym nariade-
ním. Ani toto vládne nariadenie nebolo dodnes
vydané. Za takýchto okolností predsedovia roz-
hodčích súdov od r. 1930 za svoju prácu dostá-
vajú iba zálohu na odmenu a nemajú vôbec o tom
vedomosť, aká odmena im patrí za odpovednú
prácu. Podľa zistených dokladov stále sa vládne
nariadenie o odmenách chystá a pripravuje.
Podpísaní sa dotazujú pánov ministrov:
1. Sú im známe tieto pomery?
2. Sú ochotní prispeť ku konečnému bezod-
kladnému vyriešeniu odmeny?
V Prahe, dňa 27. novembra 1936.
Polivka,
Dávid, dr. Klapka, dr. Kozák, Lanc, Tichý, Berg-
mann, Netolický, Bábek, dr. Moudrý, F. Langr,
Uhlík Jenšovský, Fiala, dr. Neuman. Bátková-
Žáčková, dr. Stránský, dr. Patejdl, Stejskal,
Zeminová, Mikuláš, P. Richter.
683/XIX.
Interpelácia
posl. Vlad. Polívku
ministra železníc R. Bechyňovi
pre železničnú katastrofu u Šaly
nad Váhom.
Verejnosť naša bola hlboko rozrušená v tých-
to dňoch dvoma železničnými katastrofami. Jedna
sa stala dňa 23. novembra dopoludne na trati
Bratislava-Nové Zámky za želez. stanicou Šala
nad Váhom. Osobný motorový voz narazil ne-
ďaleko Trnovca na pracovný vlak pozostávajúci
z troch vagónov. Na pracovnom vlaku bolo asi
40 robotníkov, ktorí shadzovali materiál na trať.
Účinky srážky boly strašné: Prvé zprávy ozná-
mily celkom šesť mŕtvych a značný počet zra-
nených ľahko aj ťažko. Mŕtvi pri srážke boli
dvaja, dvaja robotníci zomreli po doprave na
stanici v Šale, iní dvaja zomreli v nemocnici
y Nových Zámkoch. Na miesto nešťastia bola
ihneď vypravená komisia, aby vyšetrila príčinu
nešťastia. Dľa našeho šetrenia zistené boly tieto
závady: V dopoludňajších hodinách ako aj po
celý deň bola hustá hmla, ktorá nedovoľovala
širšieho rozhľadu pri jazde. Pokyny dané pre
robotnícky vlak ako aj pre šoféra sú v rozpore.
Komisia vyšetrujúca v deň nešťastia nestačila
zistiť všetky okolnosti a príčiny nešťastia. V kraji
je hlboké rozrušenie nad tragickým nešťastím.
Pre veľkú odpovednosť železničnej správy je
treba príčinu nešťastia prísne vyšetriť a zaistiť,
aby sa obetiam a ich pozostalým dostalo náleži-
tého odškodnenia.
Veľmi vážnym problémom je tiež ohromná
preťaženosť jazdného personálu ako aj šoférov,
ktorí vo vyčerpaní síl v kritickej chvíli bez vlast-
nej viny a vôle nestačia odvrátiť neodvratné ne-
šťastie.
Podpísaní sa dovolujú dotázať pána ministra:
1. Je mu známe tragické nešťastie železničné
u Šály nad Váhom?
2. Je ochotný prísne vyšetriť príčinu nešťa-
stia a postarať sa o obeti ako aj pozostalých?
V Prahe, dňa 24. novembra 1936.
Polívka,
F. Richter, Hatina, dr. Klapka, Lanc, dr. Lukáč,
dr. Patejdl, F. Langr, Netolický, Bábek. Tichý,
Šmejcová, dr. Neuman, Fiala, Bátková-Žáčková,
Zeminová. Mikuláš, Bergmann, Jenšovský. Uhlíř,
dr. Moudrý, Stejskal. dr. Stránský, dr. Kozák,
Tykal.
21
683/XX.
Interpelace
poslanců dra Patejdla a dra Klapky
ministru sociální péče,
že se neprovádí článek L. bankovního
zákona č. 54 Sb. z. a n. ze dne 21. dubna
1932.
Podle čl. L. bankovního zákona č. 54 Sb. z.
a n. ze dne 21. dubna 1932 mají pensijní fondy
a jiná zařízení, jež u peněžních ústavů slouží
k podpoře zaměstnanců, zejména při nemoci, in-
validitě nebo stáří, spravovány býti, pokud o nich
neplatí jiné právní předpisy, za účasti zaměst-
nanců tak, aby všechny prostředky a majetkové
hodnoty, které tvoří jejich jmění, byly odděleny
a odděleně účtovány od ostatního jmění ústavu,
jakož i ukládány v nemovitostech, v hypotečních
pohledávkách zákonné jistoty, ve státních dluho-
pisech neb jiných cenných papírech sirotčí jistoty,
nebo jiným způsobem, platným pro ukládání jmě-
ní sirotčího.
Pravidla o správě těchto zařízení měly spra-
vovati správní orgány ústavu v dohodě s orgá-
nem dozorčím a se zástupci zaměstnanců. Stejně
měla býti vypracována pravidla o oddělení jmění
a odděleném účtování.
V zákoně bylo již předpokládáno, že tyto
dohody budou velmi těžko uskutečnitelně a proto
ve druhém odstavci bylo ustanoveno, že - ne-
bude-li řád o správě předložen ku schválení do
tří měsíců a řád o oddělení jmění a odděleném
účtování do jednoho roku po vyhlášení zákona
č. 54 z roku 1932 - vydá ministr sociální péče
tyto řády po dohodě s příslušným ministrem.
Jest známo, že zúčastněná ministerstva již dlou-
ho bezvýsledně spolu jednají.
Podepsaní táží se pana ministra:
1. Jaké jsou překážky proti vydání řádu
o správě pensijních fondů a jiných zařízení k pod-
poře zaměstnanců peněžních ústavů dle čl. L.
bankovního zákona?
2. Jest pan ministr sociální péče ochoten uči-
niti vše, aby tento řád byl vydán a tak splněn
čl. L. bankovního zákona?
V Praze dne 27. listopadu 1936.
Dr Patejdl, dr Klapka,
David, Hatina, dr Kozák, Lanc, dr Stránský, F.
Langr, Tichý, Šmejcová, Stejskal, Jenšovský,
dr Lukáč, Mikuláš, Uhlíř, Polívka, dr Neuman,
Fiala, Bátková-Žáčková, Babek, Zeminová,
Bergmann.
683/ XXI.
Interpelácia
posl. Vlad. Polívku
ministru školstva a národnej osvety
dr. E. Frankemu
o štátnej podpore na ľudovýchovnú
činnosť.
V rámci štátneho rozpočtu min. školstva a
národnej osvety je preliminovaný štátny príspevok
na ľudovýchovu 1. 200. 000 Kč, z ktorého sa po-
skytujú podpory jednotlivým osvetovým sväzom
a verejným knižniciam v rámci zákona a prísluš-
ných výnosov o ľudovýchove.
Ministerstvo financí snaží sa z preliminova-
ného obnosu čo najviac ušetriť škrtmi jednotlivých
prídelov. V dôsledku toho sú prídely poskyto-
vané min. školstva na ľudovýchovu veľmi skrov-
né. Len markantný doklad jediný náležité vec
objasní: Ústredná Škola Delnícka, vykonávajúci
bohatú a záslužnú ľudovýchovnú činnosť, ako je
zjavné z jej publikácií (Tři roky práce), dostáva
ročne asi 22. 000 Kč podpory.
V ostatnej dobe z popudu agrárnej strany
(republikánskej) je doterajšia ľudovýchovná prá-
ca jednotlivých složiek ľudovýchovných podro-
bovaná kritike v tom smysle, že sa snažia istí
činitelia dokázať, čo je a čo nie je ľudovýchova,
aby tak znemožnil sa nárok na udelenie pod-
pory Vyšším ľudovým školám, ktoré sa špeciali-
zujú na niektoré obory ľudovýchovy (učenie sa
cudzím rečiam, národohospodárstvu, družstev-
níctvu, telovýchove a rekreácii atď. ). Tvrdia o ľu-
dovýchove, že nemá zpravidla prevyšovať vše-
obecné vzdelanie.
Toto stanovisko je mylné a neudržateľné. Do-
ba prítomná si priamo vynútila zvýšenie úrovne
ľudového vzdelania a tým aj úroveň ľudovýchov-
ných snáh. Republikánska strana má skvele do-
tované svoje specielné školstvo ľudové charakte-
ru hospodársko-zemedelského a znemožňuje te-
raz podporu iným odvetviam výchovy ľudovej,
najmä vyšším typom specielných škôl ľudových.
Táto dôležitá okolnosť priam prikazuje kontro-
lovať, ako sa postupuje pri rozdeľovaní príspevkov
na ľudovýchovné práce jednotlivým složkám a
inštitúciám. Mnoho sa z úsporných dôvodov uše-
trilo na dotovaní ľudovýchovnej práce, ale aj zo
zbývajúcej čiastky ešte vždy najväčší podiel zí-
skaly obdivuhodným spôsobom ľudovýchovné
snahy škôl a inštitúcií republikánskej strany (Sel-
ské učení a selská jízda!). Je to veľmi bolestné
konštatovanie, žatým čo druhé inštitúcie žijú
z najskromnejších svojich prostriedkov a márne
sa domáhajú skromnými prosbami podpory a
porozumenia. Je preca verejným tajomstvom, že
agrárne školstvo ľudovýchovné je skvele doto-
22
vane aj z prostriedkov min. zemedelstva okrem
iných prostriedkov. Preto nie je možné, aby ešte
z chudobného obnosu preliminovaného v rozpočte
min. školstva participovalo ku škode iných,
zväčša robotníckych vyšších škôl.
Tieto okolnosti si vyžiadujú najnutnejšie ná-
ležité dotovanie ľudovýchovnej činnosti, aby ne-
bol rozvoj sľubne sa rozvíjajúceho snaženia pod-
lomený.
Na Slovensku radostne sa rozvíja snaha ľu-
dovýchovnej práce z podnetu Ústrednej školy
delníckej ako aj Vyššej školy družstevnej a mno-
hých slovenských škôl robotníckych. Tieto do-
siaľ nedostaly - až na nepatrné výnimky - tak-
mer ani haliera z verejných prostriedkov k úhra-
de svojej nákladnej réžie s poriadaním četných
kurzov, ktoré sú ozaj ľudovýchovnými školami.
Podpísaní sa dotazujú pána ministra:
1. Je mu známy tento katastrofálny nedosta-
tok finančných prostriedkov jeho resortu na ľu-
dovýchovnú činnosť?
2. Sú mu známe snahy zneužit skromných
prostriedkov k zištným straníckym cielom?
3. Je ochotný prispel k náprave a spravodli-
vému rozdelovaniu príspevkov na ľudovýchovu?
V Prahe, dňa 20. novembra 1936.
Polívka,
Dávid, Hatina, Stejskal, dr. Kozák, Lane, F. Langr,
dr. Lukáč. Bábek, Uhlíř, dr. Klapka, Mikuláš, Šmei-
cová, dr. Patejdt, dr. Neuman, dr. Moudrý, Bátková-
Žáčková, Bergmann, Zeminová, Fiala, Jenšovský.
683/XXII.
Interpelácia
posl. Vlád. Polivku
ministru školstva a národnej osvety
a ministru financií
pre výstavbu štát čsl. reál. gymnázia
v Nitre.
Štátne reálne gymnázium v Nitre má 848
žiakov v 20 triedach. Z nich sú dve ambulantné,
13 je umiestnených v budove gymnázia, 5 tried
je v kláštore Piaristov. Vyučovanie v škôl. roku
1934/35 bolo vedené tak, že 13 tried malo spolu
s 3 ambulantnými vyučovanie od 8 hod. do 13,
zbývajúce 4 od 13 do 18 hod. Vyučovalo sa
v miestnostiach nevyvetraných a znečistených.
Budova gymnázia je stará, nedostatočne
osvetlená, stropy nízke, mnohé učebne nedosta-
čujú, podobne ani sbierky. Lavice v triedach sú až
pred samou tabuľou. Často zo zdravotných dô-
vodov treba obloky otvárať a tak sedia žiaci aj
v zime pri otvorených oblokoch. Specielné triedy
- kresliarňa - nedostačujú, preto nižšie triedy
pracujú v triedach. Aké sú výsledky je samo-
zrejmé. Rýsovne niet, posluchárne pre prírodopis
niet. Prenášaním učebných pomôcek prírodopis-
ných, fyzikálnych a iných tieto sa veľmi ničia
a ich prenášanie z budovy do budovy vzbudzuje
len posmech.
Chemické pokusy ako aj fyzikálne sa ani
takmer nemôžu pripravovať, lebo profesorovi ne-
dostačuje čas na ich prípravu preto, že prednáša
sa striedavo vždy v inej triede.
Spevu učia sa po triedach, niet hudobnej
siene.
Informácie rodičom podávajú sa na chodbách
ústavu, lebo niet hovorné.
Okúrenie miestnosti je strašné, lebo je v uží-
vaní niekoľko starých železných kachiel, ktoré pri
sebamenšom vetru silne dýmia.
V zime sa ohrievajú vodovodné rúry na klp-
zetoch petrolejovými horákmi. Tieto spôsobujú
strašný zápach. Často sa stáva, že v zime je tre-
ba vyučovanie prerušiť a vyvetrať, ako je vzduch
nesnesiteľný.
Zdravotný stav žiactva aj prof. sboru je ka-
tastrofálny. Mnoho žiakov hľadá liečenia v sa-
natóriách, ale chudobné deti odumierajú tuber-
kulózou.
Za toto nehygienické umiestnenie štátneho
reál. gymnázia platí čsl. štát rádu Piaristov veľmi
značný obnos na nájomnom: od r. 1919 nájomné
bolo 70. 000 Kč ročite, od r. 1927 už 85. 000 Kč a
od r. 1932 dosiahlo 105. 000 Kč. Celkam štát čsl.
vyplatil ohromné sumy peňazí za umiestnenie
svojej školy, a pri tom bolo toto umiestnenie
priam nebezpečné zdraviu mládeže, profesorské-
mu sboru a znemožňovalo náležitý úspech vy-
učovací. Okrem toho značné adaptácie si vyžia-
daly ďalšie obnosy, dane, dávky tiež.
Súčasný stav a položenie čs. reál. gymnázia
si vyžiaduje neodkladné riešenie novostavby čs.
štát. reál. gymnázia v Nitre. O veci bolo už v r.
1924 jednané, dnes je už neodkladné.
Ide o budovu, ktorá bude vlastníctvom čsl.
eráru a nie len prepožičaním.
Podpísaní sa dotazujú pánov ministrov:
1. Je im známy neudržateľný stav čsl. štát.
reál. gymnázia v Nitre?
2. Sú ochotní prispeť k náprave tým, že sa
postarajú o prípravy k vybudovaniu vlastnej
štátnej budovy pre toto reál. gymnázium?
V Prahe, dňa 27. novembra 1936.
Polívka,
Šmejcová, Dávid, Lane, F. Langr, Tichý, Uhliŕ,
dr. Stránský, Bergmann, Hatina, Zeminová, dr. Pa-
tejdl, Mikuláš, Stejskal, Bátková-Žáčková, Neto-
lický, dr. Neuman, Fiala, Tykal, Jenšovský, Bábek.
23
Původní znění ad 683/V.
Interpellation
des Abgeordneten Rudolf Appelt
an den Minister für Schulwesen
und Volkskultur
wegen statutenwidriger Verleihung des
deutschen Staatspreises für das Jahr 1936.
Die Verleihung des deutschen Staatspreises
für das Jahr 1936 an den Schriftsteller Emil Mer-
ker hat unter der demokratisch und freiheitlich
eingestellten deutschen Bevölkerung berechtigten
Protest hervorgerufen.
Es geschieht zum vierten Male, dass der deut-
sche Staatspreis an einen Schriftsteller verliehen
wird der nicht dem demokratischen und fort-
schrittlichen Lager angehört, während die frei-
heitlich und demokratisch eingestellten Schrift-
steller systematisch Übergängen werden. Für den
diesjährigen deutschen Staatspreis gab es eine
Reihe qualifizierter Kandidaten, von denen jeder
Einzelne durch seine dichterische Leistung den
Preis verdient hätte. Ich nenne nur folgende Na-
men: Egon Erwin Kisch, Emil Hadina, Paul Lep-
pin, F. C. Weiskopf, Walter Seidel. Die Verlei-
hung des Staatspreises an Emil Merker kann
nicht in erster Linie als eine Auszeichnung für
seine dichterische Leistung gewertet werden,
sondern vielmehr als eine Anerkennung für seine
Zugehörigkeit zur Sudetendeutschen Partei, der
damit eine Konzession auf kulturellem Gebiete
gemacht wurde.
Die Verleihung des Staatspreises an Emil
Merker erfolgte gegen das Statut. Merker sollte
für die diesjährige Preisverteilung überhaupt
nicht in Betracht kommen, weil er in der vorge-
schriebenen Zeit kein Buch veröffentlicht hat.
Merker erhielt den Preis ausdrücklich für Lyrik.
Diese Lyrik ist aber nicht als Buch erschienen,
sondern wurde vorwiegend im Hauptorgan der
SdP »Die Zeit« veröffentlicht. In den vergangenen
Jahren wurde die Verleihung des Preises an Paul
Leppin mehrmals mit der Begründung abgelehnt,
dass von ihm kein Buch vorlag, sondern die dich-
terischen Arbeiten nur in Zeitungen und Zeit
schritten veröffentlicht waren. Im Falle Merker
aber wurde das Statut gebrochen, weshalb diese
Verleihung rechtlich unhaltbar und ungiltig ist.
Es wäre interessant zu wissen, welcher Einfluss
auf die Jury ausgeübt wurde, um diese zu einem
statutenwidrigen Vorgehen zu bewegen.
Die Zusammensetzung der Jury ist unmög-
lich. Zwei von den Mitgliedern sind Fachleute
für Musik und Bühne, haben daher mit Literatur
nichts zu tun, ein Mitglied ist Bibliothekar, ein
anderes Literatur-Historiker und das letzte Mit-
glied ist ein wissenschaftlicher Schriftsteller. Es
ist also das Unikum zu verzeichnen, dass bei der
Verleihung des deutschen Staatspreises für Li-
teratur kein einziger Schriftsteller im eigentli-
chen Sinne des Wortes mitgewirkt hat und
dass die Fachorganisatioo der sudetendeutschen
Schriftsteller, der »Schutzverband deutscher
Schriftsteller« in der Preisrichterjury überhaupt
keine Vertretung besitzt.
Wir stellen deshalb an den Herrn Minister
für Schulwesen und Volkskultur die Anfrage:
1. Ist er bereit eine Revision des statuten-
widrigen Entscheides vorzunehmen?
2. Ist er bereit, eine andere Zusammensetzung
der Jury vorzunehmen, u. zw. solcher Art, dass
sie aus Fachleuten gebildet und dabei die Fach-
organisation, der » Schutzverband deutscher
Schriftsteller« berücksichtigt wird?
3. Ist er bereit dafür zu sorgen, dass bei der
Preisverteilung diejenigen deutschen Schrift-
steller berücksichtigt werden, die den Preis, ge-
stützt auf ihre dichterische Leistung, verdienen
und dafür zu sorgen, dass die freiheitlich und de-
mokratisch denkenden Schriftsteller in Zukunft
nicht weiter systematisch übergangen werden?
Prag, am 12. November 1936.
Appelt,
Fuščič, Dr Clementis, Procházka, Schmidke, B.
Köhler, Vodička, Beuer, Dölling, Kosik, Šverma,
Schenk, Nepomucky, Śliwka, Synek, Borkaňuk,
Machačová, Slanský, Hodinová - Spurná, Široký,
Zápotocký, Kopřiva.
Původní znění ad 683/VI.
Interpelacja
posła dra Leona Wolfa
do Pana Ministra Spraw Wewnętrznych
w sprawie skonfiskowania artykułu
w »Robotniku Śląskim« z dnia 10.
października 1936 nr. 41 o zastrzeleniu
chłopca.
W »Robotniku Śląskim«, z dnia 10. paździer-
nika 1936 nr. 41 wydrukowano o tragicznym
zajściu zabicia 15letniego Henryka Musiotka
przez strażnika celnego Dostalka, artykuł nastę-
pującej treści:
»Życie młodego chłopca za 1 kg mięsa i 1 kg
flaków.
W sobotę, 3. października został przez straż-
nika celnego zastrzelony 15-letni chłopiec Mu-
siotek z Frysztatu, który przenosił z polskiej stro-
ny 1 kg mięsa a 1 kg flaków i pól kg słoniny.
24
Nie jest zatem prawdą - jak piszą czeskie ga-
zety - że przenosit 10 kg mięsa, a ze strażni-
ka chcą obecnie zrobić niewinnego baranka.
Świadkowie tego wypadku twierdzą, że tutaj
wogóle Dostalek nie potrzebował używać broni,
albowiem chłopca trzymał pies Dostalka, które-
go on zawsze z sobą wodził i którego za Mu-
siołkiem poszczuł. Dostalek więc miał sposob-
ność chłopca ująć, a nie strzelać do niego z od-
ległości 60 kroków, w dodatku, że Dostalek tego
chłopca znał, ponieważ nieraz przechodził koło
jego domu wzdłuż granicy, a z tak małej od-
ległości musiał go poznać. O nieszczęśliwym wy-
padku tak samo nie można mówić, albowiem Do-
stalek oparł sobie karabin na płocie a dopiero po
dokładnem wymierzeniu oddał strzał, trafiając
chłopca wprost w głowę.
Pogrzeb nieszczęśliwego chłopca zgromadził
tłumy miejscowej ludności. Słowa, jakie słysze-
liśmy, a charakteryzujące nastroje, nie można tu
powtarzać. Chcemy wszak podać kilka słów
własnych.
Zastrzelenie chłopca - mówiąc najłagodniej
- jest czynem karygodnym; liczymy na to, że
organa nadzorcze wyciągną z niego wniosek w
stosunku do winowajcy. Tu jednak nie wystarczy
ukarać strażnika; tu trzeba zarządzić, ażeby wy-
padki zastrzeleń nie powtarzały się. Służba gra-
niczna jest ciężka i odpowiedzialna, nie może
jednak wymagać używania broni palnej przy lada
błahostce; taki czyn, a było ich zdaje się z ca-
łej długości llnji granicznej na odcinku śląskim
najwięcej, przynosi państwu bardzo poważne
szkody moralne. Uważamy za potrzebne wska-
zać, że persona! graniczny na Śląsku w poje-
dynczych wypadkach wymaga skrupulatniejsze-
go doboru a odpowiedniego wyszkolenia z dosto-
sowaniem do okoliczności.
Cały artykuł ten wraz z napisem został skon-
fiskowany przez cenzurę policijną przy Powiato-
wym Komisariacie Policyjnym w Karwinie,
aczkolwiek podana w nim sprawa jest, jak
rzeczywiście się odegrała. Opinia publiczna jest
bardzo zainteresowana tą sprawą, która nie jest
na naszym terenie jedyną - - -. Aby już raz
nastąpił koniec podobnym wypadkom, które na
terenie powiatu frysztackiego i czesko-cieszyń-
skiego są na porządku dziennym, powinna być
ta sprawa wyjaśniona i dlatego uważamy kon-
fiskatę podobnych artykułów za wielce szkod-
liwą.
Podpisani zapytują Pana Ministra, co za-
mierza uczynić, ażeby podobne konfiskaty się nie
działy i ażeby wypadki podobnego rodzaju mogły
być dostatecznie wyjaśnione i napiętnowane a
winni ukarani.
W Pradze, dnia 16. października 1936.
Dr. Wolf,
Ćavojsky, Daninę!, Dembovsky, Drobny, Florek,
Dr. Prułinsky, Sivák, Onderčo, Longa, Kendra,
Hlinka, Haščík, Dr. Sokoł, Šałat, Sidor, Slušný,
Dr. Tiso, Razus, Turček, Suroviak.
Původní znění ad 683/VII.
Interpelacja
posła drą Leona Wolfa
do Pana Ministra Spraw Wewnętrznych
w sprawie konfiskaty »Dziennika Pol-
skiego* z dnia 18 września 1936 nr. 175.
W >Dzienniku Polskim* z dnia 18 września
1936 wydrukowano list otwarty do przyjaciół
Czechów p. Pawła Hulki-Laskowskiego w nastę-
pującym brzmieniu:
»Paweł Hulka-Laskowski.
List otwarty do przyjaciół - Czechów.
»Jeśli zależy Warn na współpracy z Polską,
zrewidujcie wszechstronnie stosunek działaczy
czeskich w Zaolziu do naszych udręczonych
braci!«
[Jeden z największych dzienników w Polsce
»Kurjer Poranny* zamieszcza poniższy list wy-
bitnego pisarza polskiego Pawła Hulki-Laskow-
skiego, którego nazwisko znane jest w całej
Polsce jako wiecznego szermierza każdej słusznej
i szlachetnej sprawy.
Paweł Hulka-Laskowski podczas swej byt-
ności na naszym Śląsku zetknął się również z lu-
dem naszym i poznał rzeczywistość bytowania
naszej mniejszości polskiej w Czechosłowacji.
Rzeczywistość ta, w której my żyjemy, wstrząs-
nęła do głębi naszego znakomitego rodaka.
Widząc zło, pragnie naprawy i wskazuje do niej
jedyną drogę skuteczną. (Red. )].
»Ze wzruszeniem przeczytałem w dziennikach
z dnia 10 września, że kombatanci czechosło-
waccy łącznie z polskimi kolegami swoimi pragną
wystąpić w obronie mniejszości polskiej w Cze-
chosłowacji. Należę do licznych u nas ludzi,
którzy z całego serca pragną się doczekać
odrodzenia przyjaźni polsko-czeskiej. Z inicja-
tywy czeskich i polskich kombatantóv cieszę się
tym serdeczniej, że o możliwości porozumienia
polsko-czeskiego zwątpiłem po swojej niedawnej
bytności na Śląsku Zaolziańskim.
Odym w styczniu po raz pierwszy wyjeżdżał
za Olzę, byłem przekonany, iż będę mógł za-
przeczyć niejednemu z tego, co w prasie naszej
pisało się o tamtejszych stosunkach. Nie chciałem
wierzyć, że mniejszości polskiej żyje się tam
tak ciężko. Jako potomek wygnańców czeskich,
którzy w wieku 17 dla wolności sumienia poszli
na tułaczkę i w Polsce znaleźli drugą ojczyznę,
uwierzyć wprost nie mogłem.
To co widziałem w Zaolziu, napełniło mnie
głębokim smutkiem. Kiedym przekraczał gra-
niczny most na Olzie, myślałem o tym, że oto
wkraczam w granice kraju, którego twórcy gło-
25
sili zawsze piękną zasadę vzajemności słowiań-
skiej. Myślałem o tym, że tu właśnie jest taka
wspaniała okazja do zrealizowania tej wzajem-
ności w rozmiarach małych, niby na wzorowej
stacji doświadczalnej. Spotkał mnie jeden z naj-
boleśniejszych w życiu zawodów.
Zanim wyjechałem na Śląsk Zaolziański,
przestudiowałem bogaty materiał czeski i polski
dotyczący tego kraiku. Z książki czcigodnego
prezydenta Masaryka »Nová Evropa« dowiedzia-
łem się, iż on sam uznaje, że na Śląsku Cieszyń-
skim mieszka około 230 tysięcy Polaków. Z liczby
tej 140 tysięcy dostało się pod panowanie cze-
chosłowackie. W dużej księdze o Śląsku, napisanej
przez Františka Slamę, byłego sędziego w Cie-
szynie, doczytałem się, iż Czesi uważali za
czeskie tylko skrawki Cieszyńskiego, wzdłuż
Ostrawicy. Lubor Niederle, wybitny uczony
czeski, powiedział w kapitalnem dziele swoim
»Slovanský Svět«, że panowanie języka czeskie-
go zaczyna się dopiero na zachód od Ostrawicy,
a i tam jeszcze z wpływami polskimi. Z pism
profesora Adatnusa dowiedziałem się, że granica
językowa polsko-czeska biegnie wzdłuż rzeki
Morawki i Lucyny, i kończy się koło Gruszowa
nie dobiegając do Bogumina. Wybitny historyk
czeski, Vincenc Prasek, powiedział w swoim
dziele o Cieszyńskiem, że żywioł polski ma na
Śląsku Cieszyńskim przewagę zdecydowaną.
Byłem przekonany, że demokratyczny naród
czeski uszanuje te stwierdzenia swoich własnych
uczonych i nie dopuści, aby mniejszość narodu
bratniego, która znalazła się w granicach pań-
stwa czechosłowackiego, doznała krzywdy. Nie-
stety, już w Czeskim Cieszynie zdziwiło mnie,
że są tam wszędzie napisy niemieckie obok
czeskich, ale nie ma napisów polskich.
Co więcej dowiedziałem się zaraz na wstę-
pie, że w Zaolziu są sędziowie i notariusze nie-
mieccy, nie ma ani jednego sędziego i notariusza
narodowości polskiej, chociaż ludność polska od
lat kołacze do władz czeskich o notariusza Po-
laka. Dowiedziałem się, że w urzędach można
spotkać sporo Niemców, ale kandydatów polskich
odsuwa się na szary koniec. W całym Zaolziu
nie ma ani jednego kina polskiego, bo wszystkie
koncesje ma w swoim ręku czechizatorska Ma-
tice Osvety Lidové (MOL), której działacze od-
grywają na Śląsku Cieszyńskim rolę wprost fa-
talną, nie tylko dle mniejszości polskiej, ale także
dla narodu czechosłowackiego.
Gdy zacząłem zapoznawać się ze statystyką
ludności Zaolzia, uderzył mnie fakt, że ze 140
tysięcy Polaków, którzy przy podziale Cieszyń-
skiego znaleźli się w Czechosłowacji, na spisie
czeskim, dokonanym w r. 1921, pozostało ich
tylko 69 tysięcy. Co się stało z 70 przeszło ty-
siącami Polaków? Miałem w ręku memoriał
o nadużiciach czeskich komisarzy spisowych
podczas spisu w toku 1930. Memoriał ten pod-
pisany był przez dwóch posłów na sejm, Ema-
nuela Chobota i drą Jana Buźka, ludzi poważnych
i powszechnie szanowanych. Czytałem ze zdu-
mieniem, że szanowanych obywateli nachodzili
i szykanowali żandarmi za to, iż podali swoją
polską narodowość. Z uczuciem głębokiego wsty-
du dowiadywałem się o wyzwiskach, rzucanych
przez czeskich komisarzy na ubogich ludzi za to,
że ci obstawali przy narodowości polskiej. Nie
chodzi tu o jakieś plotki pokątne, ale o materiał
sprawdzony i zaświadczony należycie.
Kiedym usiłował zrozumieć, dlaczego to
działacze czescy w taki nieludzki sposób postę-
pują z mniejszością polską w Zaolziu, usłyszałem
w odpowiedzi, że w Cieszyńskiem nigdy Polaków
nie było, lecz że są to spolonizowani Morawcy,
których się właśnie odpolszcza. Nie uważałem
tego zgóry za niemożliwe, bo podczas długiego
panowania czeskiego mogło wszak wielu Cze-
chów imigrować a Śląsk Cieszyński z pobliskich
Moraw. Ale jeśli taci »Morawcy« istnieli w Cie-
szyńskiem i zostali spolonizowani, to musiały
pozostać ich czeskie nazwiska, których wszak
nikt im wydrzeć nie mógł.
Działacze MOL (Matice Osvěty Lidové),
których lud śląski nazywa »molami«, twierdzą,
że polonizacja dokonała się przed laty sześćdzie-
cięciu czy nawet pięćdziesięciu. Przewendrowalem
cmentarze od Jabłonkowa i Starych Hamrów aż
po Ligotkę Kameralną, Bystrzycę, Stonawę,
Karwinę, Orłowę. Niemiecką Lutynię i t. d. i
szukałem na starych kamieniach mogilnych
nazwisk morawskich, względnie czeskich. Szu-
kałem tych nazwisk w starych metrykach po
»farach« śląskich. Poza nieznacznym odsetkiem
nazwisk czeskich imigrantów nowszej daty znaj-
dowałem nazwiska czysto polskie. Na cmentar-
zach w Bystrzycy, Ligotce Kameralnej i indziej
znajdowałem stare kamienie mogilne z przed lat
126 z napisami polskimi. Na kościołach znajdo-
wałem stare napisy w klasycznie pięknej
polszczyźnie. Sfotografowałem je dla tych dzia-
łaczy czeskich, którzy nie chcą uszanować ele-
mentarnej prawdy i fikcjami swoimi zadręczają
mniejszość polską w Zaolziu.
Najboleśniejszy wszakże byt dla mnie widok
niezliczonych szkół czeskich, budowanych właśnie
tam, gdzie Czechów nigdy nie było i dotąd ich
me ma, jak o tem świadczą sami Czesi. Patrzy-
łem na szkoły-pałace w Nydku, Błędowicach
Dolnych, Gnojniku i indziej i zrozumiałem, że
szkoły te napełnia się dziećmi polskimi. Viem,
że rodzice polscy dzieci swoich dobrowolnie nie
posyłają na wynarodowienie i dowiedziałem się,
że czynią to pod przymusem jako pracownicy
zależni od pracodawców czeskich prywatnych
i rządowych. Ta wynaradawiająca Polaków de-
mokracja czeska jest widokiem wyjątkowo ża-
łosnym. W Prusach wynaradawiała nas biuro-
kracja, podobnie jak w Rosji, tutaj robią to
amatorzy-demokraci, - - poprzez urzędników
różnych stopni, dyrektorów hut, oficjalistów----.
Pochlebstwem i groźbą. W Rosji i Prusach pu-
blicystyka demokratyczna brała nas niekiedy
w obronę przed zapędami biurokracji. Tutaj,
gdzie sama demokracja zbudowała tyle szkół dla
celów wynaradawiania Polaków, nikt się przeciw
tym metodam me odezwie.
Zajrzałem do statystyki szkolnej i z przera-
żeniem stwierdziłem, że gdy w r. 1921 do szkół